De ‘oorlog’ tussen kapitalisme en socialisme (communisme) is gewonnen door het kapitalisme; daar is vrijwel iedereen het over eens.
In de socialistische en communistische systemen die er op de wereld nog zijn geldt het uit ‘Animal Farm’ bekende adagium: ‘All animals are equal, but some animals are more equal than others.’. En daarmee geven die systemen hun eigen ‘failliet’ aan.
Maar de overwinning van het kapitalisme eist nog steeds slachtoffers; kapitalisme is een wrede meester.
Er is een gezegde “De duivel schijt altijd op de grote hoop.”, of, zoals mijn moeder het in mijn jongere jaren formuleerde: “De duvel schiet op dikke bult’n.”. En dat is precies wat er gebeurt: de rijken worden steeds rijker, zie bijvoorbeeld het filmpje “Hoe de superrijken onze democratie ondermijnen“.
Waar komt het woord ‘slachtoffer’ eigenlijk vandaan? Kijk maar eens in Leviticus 7:16-17. Het was een offer aan God, waarvan je zelf mocht eten. God heeft het volk alles wat het heeft gegeven, en als de Israëlieten daar dan iets van aan God aanbieden, geeft God hun daarvan een deel terug om in Zijn tegenwoordigheid van te genieten.
Zo niet de slachtoffers van nu! Doorgaans valt er niets (terug) te krijgen.
Er zijn bijvoorbeeld slachtoffers in het verkeer (“Is uw snelheid en haast een kinderleven waard?”).
Bedenk voor jezelf, naast het hier genoemde voorbeeld, nog eens een aantal voorbeelden van slachtoffers zoals ze tegenwoordig voorkomen, en vraag je dan daarbij eens af in hoeveel van de voorbeelden die je gevonden hebt er sprake is van een ‘afgod’. Als je niet weet wat een afgod is, ga dan maar eens zoeken, en probeer te begrijpen wat de moderne betekenis van dat woord is. Ik zal een voorzet geven bij het voorbeeld van verkeer: de auto als ‘heilige koe’.
Je zat er natuurlijk al op te wachten: leert de Bijbel ons welk systeem het beste is?
Dat ga ik je niet letterlijk voorzeggen (met in dit geval de klemtoon op ‘voor’…), maar je kunt proberen mijn ’tocht door de Bijbel’ (in grote stappen) voor wat betreft dit onderwerp te volgen.
Ik heb in eerdere berichten (bijvoorbeeld Armen) al eens verwezen naar wat Mozes namens God tegen de Israëlieten zei over het voorkomen (je kunt de klemtoon zowel op ‘voor’ als op ‘ko’ leggen…) van armen. Zie Deuteronomium 15:4-5 en vers 11.
In Ruth 2 zien we Boaz die heel goed zorgt voor Ruth.
We vinden het een en ander over genieten: Prediker 2:24, 5:17, 7:14, 9:9, Jesaja 65:22, Jeremia 31:5.
Job zorgde goed voor de armen, zie Job 29:16. God bekommert zich om de armen, zie Psalm 12:6, 69:34, 112 (in het bijzonder vers 9), 140:13.
Jezus had en heeft ook een mening over hoe we moeten omgaan met armen, zie bijvoorbeeld Lucas 16:19-31. (Hier zou je het woord ‘voorzeggen’ bij kunnen gebruiken met de klemtoon op ‘zeg’.)
En Hij had en heeft ook iets te zeggen over hoe we ons bezit moeten bezitten, zie Lucas 12:13-21, en dan heeft Hij het nog niet eens over de armen. Overigens wordt geldzucht door Paulus ‘een wortel van alle kwaad’ genoemd, zie 1 Timoteüs 6:10.
Nu, in deze coronatijd, zien we veel initiatieven om de wereld te verbeteren. Niet alleen op het gebied van ons klimaat, maar ook om de welvaart beter te verdelen. Heb je je weleens afgevraagd wat “vervul de aarde en onderwerp haar” (Genesis 1:28) betekent? Is er iets mis met dat ‘vervullen’? Dat hoeft niet! Het gaat erom, denk ik, hoe je dat ‘onderwerpen’ invult.
Zegt de Bijbel ook iets over verbeterinitiatieven? De Bijbel vindt slavernij toch goed?
Om met dat laatste te beginnen: de Bijbel geeft duidelijk richting aan, maar roept op om die richting niet met geweld af te dwingen (we moeten de overheden gehoorzamen, zie Romeinen 13). Paulus geeft bijvoorbeeld aan dat een slaaf de kans om vrij te worden niet moet laten lopen, zie 1 Korintiërs 7:21. En er staan zóveel aanwijzingen in de Bijbel dat je als meester goed voor je slaven moet zorgen dat je, als je dat als meester niet deed, en vond dat de Bijbel jouw recht op het bezitten van andere mensen verdedigde, toch wel een vorm van de toenmalige ‘nieuwe hermeneutiek’ moest aanhangen om dat voor jezelf te rechtvaardigen.
De Bijbel is ook heel duidelijk over hoe je moet omgaan met betalingsverplichtingen, zie bijvoorbeeld Leviticus 19:13, Deuteronomium 24:14, Spreuken 3:28. Dat de arbeider zijn loon waard is, wordt in het Nieuwe Testament meerdere keren bevestigd, zie bijvoorbeeld 1 Timoteüs 5:18.
Gewoon zomaar even een hedendaagse situatie. Jij bent verantwoordelijk voor de uitgaande betalingen bij een groot bedrijf. Er zijn een aantal zzp-ers die voor jullie bedrijf werken, en die maandelijks een factuur sturen met een betalingstermijn van 30 dagen. Van je baas mag je die pas betalen na minstens 60 dagen, terwijl jullie bedrijf ruimschoots voldoende ‘in kas’ (‘op de bank’) heeft. Wat doe je? En als je dat bedacht hebt, bedenk dan eens wat God in zo’n situatie van je vraagt.
Tenslotte vraag ik nog aandacht voor 2 Korintiërs 8:1-15, in het bijzonder de verzen 13-15.
Heb je je mening al gevormd over welk systeem het beste is? En welk systeem (het meest) Bijbels is?
De Bijbel wijst ons erop dat we God boven alles moeten liefhebben, en onze medemens als onszelf (binnen de grenzen van ‘God boven alles liefhebben’, zie 1 Johannes 5:2).
Dat ‘systeem’ gaat op de tegenwoordige wereld geen werkelijkheid worden, maar de Bijbel roept ons – gezien de genoemde geboden – wel op ernaar te streven dat het werkelijkheid wordt. En uiteindelijk zal het dan werkelijkheid worden, als Jezus terugkomt.
Reageren kan via e-mail; zet er s.v.p. de titel van dit stukje bij.
Laatste wijziging: 14 juni 2020.